Unbeschreiblich Weiblich

Unbeschreiblich Weiblich was de titel van een hit van de vermaarde Duitse punkzangeres Nina Hagen, die in de jaren zeventig een lofzang hield op de onafhankelijkheid en vrijheid van de vrouw. In haar ogen diende de vrouw zich niet te conformeren aan welk door de maatschappij gevormd verwachtingspatroon dan ook. Het nummer werd en wordt dan ook gezien als een ode aan de identiteit die vrouwen zèlf willen ervaren.

Ruim twintig jaar na het muzikale protest van Nina Hagen lijkt in de media echter nog altijd het hardnekkig eenzijdige beeld van de vrouw als naïef, aantrekkelijk en afhankelijk te overheersen. Ondanks de verschillende campagnes van actiegroepen en overheid, is er nog steeds sprake van stereotypering in de beeldvorming van vrouwen en mannen.

Het is algemeen bekend dat er sprake is van een grote mate van diversiteit binnen de seksen. De vraag is waarom deze kennis niet wordt aangewend om bestaande vooroordelen voorgoed uit de weg te ruimen. Een reden hiervoor kan zijn dat bepaalde stereotypen, zoals dat van de vrouw, door cultuur en traditie worden bepaald, waardoor deze in alle deelterreinen van de maatschappij doordringen. Ze dienen als exemplarische voorbeelden, we kunnen ervoor kiezen om er in mee te gaan of er juist tegen in te gaan.

Een niet te onderschatten rol in de beeldvorming is tevens weggelegd voor de media die ons dagelijks trakteren op een wereldwijde beeldenvloed die onze wijze van waarnemen sterk heeft beïnvloed. De directe waarneming van de werkelijkheid wordt ingeruild voor een passieve, indirekte, door de media versterkte waarneming van de werkelijkheid. Deze afhankelijkheid bepaalt in belangrijke mate ons denken en onze denkbeelden. Het is triest om te merken dat ondanks het enorme bereik van informatie dat momenteel tot onze beschikking staat, het kennelijk niet zo is dat meer informatie en meer kennis leiden tot nieuwe of andere inzichten. Archetypen en stereotypen blijven hardnekkig voortbestaan in onze multimedia-wereld.

De tentoonstelling Unbeschreiblich Weiblich? wil een ander beeld van de vrouw laten zien. Niet het veelvuldig door de media verspreide beeld dat al bekend is, maar de andere on(der)belichte kant, die van de vrouwelijke identiteit.

Achter het begrip vrouwelijkheid vermeldt het Van Dalen woordenboek: ‘…van het geslacht van de vrouw, een vrouw passende’. Een weinig specifieke aanduiding, maar daardoor open voor vele interpretaties. ‘Een vrouw passende’, duidt dit op het eerder beschreven beeld van de vrouw in het algemeen? Hebben we dan opnieuw te maken met het stereotype beeld van ‘de vrouw’? Er zijn inderdaad uiterlijke en innerlijke kenmerken die vrouwen met elkaar gemeen hebben. Helaas wordt vaak de identiteit over het hoofd gezien. Deze verschilt wanneer we spreken over de vrouw in het algemeen of over een vrouw als individu. Juist de identiteit van de vrouw als individu is de reden geweest van de vraag tot herdefiniëring van het begrip vrouwelijkheid.

In de kunst- en fotogeschiedenis hebben diverse (met name vrouwelijke) kunstenaars het onderzoek naar de vrouwelijke identiteit centraal gesteld. Koploopster hierin was de Amerikaanse foto-grafe Cindy Sherman die begin jaren tachtig furore maakte met haar portretten waarin stereotypering van vrouwen de hoofdrol speelde. Sindsdien zijn er velen na haar geweest die zich bezighielden met het aspect van de vrouwelijke identiteit. Ook de exposanten in Unbeschreiblich Weiblich? geven hier een beeld van. Enerzijds door de bekende stereotype karakteristieken van de vrouw, met name gericht op het schoonheidsideaal, te bekritiseren. Anderzijds door heel gericht de identiteit van een vrouw te tonen, en niet zozeer ‘de’ vrouwelijke identiteit. In beide gevallen wordt duidelijk dat de definitie ‘een vrouw passende’ breder is dan het stereotype van de vrouw doet vermoeden: wanneer vrouwen ‘mannelijke eigenschappen’ hebben, verliezen zij hun vrouwelijkheid niet.

De tentoonstelling Unbeschreiblich Weiblich? presenteert de vrouw als een volwaardig en zelfstandig individu met een eigen identiteit, los van archetypen. Vrouwelijke en mannelijke fotografen uit binnen- en buitenland, sommige reeds gelauwerd anderen net afgestudeerd en onbevangen, tonen de toeschouwer verschillende visies op de vrouw en het vrouwelijke. Tezamen vormen de werken in de context van de tentoonstelling een statement over ‘de’ identiteit van ‘de’ vrouw.