Nazar - Arabische ogen

In het Fries Museum is de centrale expositie van Nazar te zien, waarin 25 hedendaagse fotografen uit twaalf Arabische landen een uniek beeld geven van hun cultuur en van de hedendaagse Arabische fotografie. Van glamourportretten uit Egypte en bruiloften in Marokko tot het leven tussen twee werelden als gevolg van migratie.

Werkend in samenlevingen met geheel eigen politiek en cultureel bepaalde regels, spreken de Arabische fotografen zich in even poëtische als confronterende foto’s uit over zichzelf en hun cultuur. Het resultaat is een fotografisch zelfbeeld van een wereld die we denken te kennen.

Tot het einde van de vorige eeuw was de fotografie nauwelijks van betekenis in de Arabische wereld. Het medium had zo goed als geen status en werd niet als autonome kunstvorm erkend. Pas in de jaren negentig kwam daar verandering in. Er ontstond – zeker in Libanon en Egypte – een generatie van artistieke en documentaire fotografen, en onder invloed van de westerse persbureau’s begon de fotojournalistiek zich te ontwikkelen.

In vrijwel alle landen van de Arabische wereld speelt fotografie tegenwoordig een rol van betekenis. Zelfs in een dictatuur als Irak kwam de artistieke fotografie de afgelopen tien jaar tot bloei. Dat de islam de ontwikkeling van de fotografie in de weg zou staan is een wijdverbreid misverstand. Wel hebben Arabische fotografen nog steeds te maken met beperkingen die hen worden opgelegd door de politieke en religieuze machthebbers.

Desondanks is er binnen de Arabische fotografie voldoende ruimte voor kritiek. Die strekt zich uit van de traditionele man-vrouw verhoudingen binnen de islam tot de rigide Arabische overheidssystemen en de eendimensionale beeldvorming door het Westen. Maar waar hun westerse collega’s zich bedienen van de harde, documentaire variant, verpakken Arabische fotografen hun kritiek in een meer persoonlijke, poëtische fotografie.

Zo verbeeldt fotografe Ymane Fakhir het Marokkaanse huwelijk als een etalage van hypocrisie. De Palestijn Tarek Al-Ghoussein vergroot het stereotype van de stenengooiende Palestijn uit tot een westers logo. Daar tegenover staan aan het Westen gelieerde fotografen als Reuters-correspondent Ahmed Jadallah. Zij bedienen zich in toenemende mate van de harde nieuwsfotografie en uiten zich in een taal die in het Westen direct wordt verstaan.

Andere fotografen bieden vooral een blik van binnenuit op de Arabische cultuur. Nadia Benchallal en Bruno Boudjelal belichten het leven tussen twee werelden als gevolg van migratie. Youssef Nabil zet op eigen wijze de Egyptische glamourtraditie voort die is ingezet door Van Leo. Uit al dit werk spreekt een grote betrokkenheid bij de eigen cultuur. Of het nu gaat om het leven op de daken van Cairo of over de rituelen van religieuze minderheden, er openbaart zich een intiem beeld van het alledaagse leven in de Arabische wereld dat voor het Westen vaak verborgen blijft achter het grote nieuws.